{ "cells": [ { "cell_type": "markdown", "id": "b9aaf0b9-569b-4f24-8c1a-bece2b7032ba", "metadata": {}, "source": [ "定理 $P(q)=1-24\\,\\sum_{n=1}^{\\infty}\\frac{n\\,q^n}{1-q^n},\\,a\\,b=\\pi^2$として、\n", "$$6-a\\,P\\left(e^ {- 2\\,a }\\right)=b\\,P\\left(e^ {- 2\\,b }\\right)$$\n", "が成り立つ。


\n", "\n", "\n", "\n", "証明はこの式の両辺の対数をとり$a$で微分して行きます。\n", "$$a^{\\frac{1}{4}}\\,e^ {- \\frac{a}{12} }\\,\\prod_{n=1}^{\\infty }{\\left(1-e^ {- 2\\,a\\,n }\\right)}=b^{\\frac{1}{4}}\\,e^ {- \\frac{b}{12} }\\,\\prod_{n=1}^{\\infty }{\\left(1-e^ {- 2\\,b\\,n }\\right)}$$" ] }, { "cell_type": "code", "execution_count": 1, "id": "c16e6ca9-34e9-40fd-a300-7e8e79f556ec", "metadata": {}, "outputs": [ { "data": { "text/latex": [ "\\[\\tag{${\\it \\%o}_{0}$}a^{\\frac{1}{4}}\\,e^ {- \\frac{a}{12} }\\,\\prod_{n=1}^{\\infty }{\\left(1-e^ {- 2\\,a\\,n }\\right)}=b^{\\frac{1}{4}}\\,e^ {- \\frac{b}{12} }\\,\\prod_{n=1}^{\\infty }{\\left(1-e^ {- 2\\,b\\,n }\\right)}\\]" ], "text/plain": [ " inf inf\n", " /===\\ /===\\\n", " 1/4 - a/12 ! ! - 2 a n 1/4 - b/12 ! ! - 2 b n\n", "(%o0) a %e ! ! (1 - %e ) = b %e ! ! (1 - %e )\n", " ! ! ! !\n", " n = 1 n = 1" ], "text/x-maxima": [ "a^(1/4)*%e^-(a/12)*'product(1-%e^-(2*a*n),n,1,inf)\n", " = b^(1/4)*%e^-(b/12)*'product(1-%e^-(2*b*n),n,1,inf)" ] }, "execution_count": 1, "metadata": {}, "output_type": "execute_result" } ], "source": [ "A:a^(1/4)*exp(-a/12)*f(-exp(-2*a))=b^(1/4)*exp(-b/12)*f(-exp(-2*b)),f(q):=product(1-(-q)^n,n,1,inf);" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "52a21136-d489-4487-b904-66adebc6cf85", "metadata": {}, "source": [ "早速対数を取ります。その際に$logexpand$フラグを$all$に設定すると、総積も総和にしてくれます。" ] }, { "cell_type": "code", "execution_count": 2, "id": "41bec5b3-2011-452d-a405-7d520fb034d4", "metadata": {}, "outputs": [ { "data": { "text/latex": [ "\\[\\tag{${\\it \\%o}_{1}$}\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\log \\left(1-e^ {- 2\\,a\\,n }\\right)}+\\frac{\\log a}{4}-\\frac{a}{12}=\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\log \\left(1-e^ {- 2\\,b\\,n }\\right)}+\\frac{\\log b}{4}-\\frac{b}{12}\\]" ], "text/plain": [ " inf\n", " ====\n", " \\ - 2 a n log(a) a\n", "(%o1) > log(1 - %e ) + ------ - -- = \n", " / 4 12\n", " ====\n", " n = 1\n", " inf\n", " ====\n", " \\ - 2 b n log(b) b\n", " > log(1 - %e ) + ------ - --\n", " / 4 12\n", " ====\n", " n = 1" ], "text/x-maxima": [ "'sum(log(1-%e^-(2*a*n)),n,1,inf)+log(a)/4-a/12\n", " = 'sum(log(1-%e^-(2*b*n)),n,1,inf)+log(b)/4-b/12" ] }, "execution_count": 2, "metadata": {}, "output_type": "execute_result" } ], "source": [ "B:log(A),logexpand:all;" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "f2b12d21-1e04-48c1-b8a0-7c9d8f6b000f", "metadata": {}, "source": [ "次に両辺を$a$で微分するのですが、その前に変数$b$が$a$に依存していることを宣言します。これによって右辺の$b$をそのままで$a$による微分を進めることが出来ます。" ] }, { "cell_type": "code", "execution_count": 3, "id": "7e82aa4e-4296-4e75-8d0a-f4ed200a2545", "metadata": {}, "outputs": [ { "data": { "text/latex": [ "\\[\\tag{${\\it \\%o}_{3}$}2\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n\\,e^ {- 2\\,a\\,n }}{1-e^ {- 2\\,a\\,n }}}+\\frac{1}{4\\,a}-\\frac{1}{12}=2\\,\\left(\\frac{d}{d\\,a}\\,b\\right)\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n\\,e^ {- 2\\,b\\,n }}{1-e^ {- 2\\,b\\,n }}}+\\frac{\\frac{d}{d\\,a}\\,b}{4\\,b}-\\frac{\\frac{d}{d\\,a}\\,b}{12}\\]" ], "text/plain": [ " inf inf db db\n", " ==== - 2 a n ==== - 2 b n -- --\n", " \\ n %e 1 1 db \\ n %e da da\n", "(%o3) 2 > ------------- + --- - -- = 2 -- > ------------- + --- - --\n", " / - 2 a n 4 a 12 da / - 2 b n 4 b 12\n", " ==== 1 - %e ==== 1 - %e\n", " n = 1 n = 1" ], "text/x-maxima": [ "2*'sum((n*%e^-(2*a*n))/(1-%e^-(2*a*n)),n,1,inf)+1/(4*a)-1/12\n", " = 2*'diff(b,a,1)*'sum((n*%e^-(2*b*n))/(1-%e^-(2*b*n)),n,1,inf)\n", " +'diff(b,a,1)/(4*b)-'diff(b,a,1)/12" ] }, "execution_count": 3, "metadata": {}, "output_type": "execute_result" } ], "source": [ "depends(b,a)$\n", "C:diff(B,a);" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "be6c22b4-161a-4582-b4be-5ccd152c79c7", "metadata": {}, "source": [ "微分の結果の右辺には$\\frac{d}{d\\,a}\\,b$が残っています。これを$b=\\frac{\\pi^2}{a}$より計算してその結果で置き換えてみます。" ] }, { "cell_type": "code", "execution_count": 4, "id": "eac6bc09-2f0e-4324-96c4-e580c2ccb0c2", "metadata": {}, "outputs": [ { "data": { "text/latex": [ "\\[\\tag{${\\it \\%o}_{4}$}2\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n\\,e^ {- 2\\,a\\,n }}{1-e^ {- 2\\,a\\,n }}}+\\frac{1}{4\\,a}-\\frac{1}{12}=-\\frac{2\\,\\pi^2\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n\\,e^ {- 2\\,b\\,n }}{1-e^ {- 2\\,b\\,n }}}}{a^2}-\\frac{\\pi^2}{4\\,a^2\\,b}+\\frac{\\pi^2}{12\\,a^2}\\]" ], "text/plain": [ " inf\n", " ==== - 2 a n\n", " \\ n %e 1 1\n", "(%o4) 2 > ------------- + --- - -- = \n", " / - 2 a n 4 a 12\n", " ==== 1 - %e\n", " n = 1\n", " inf\n", " ==== - 2 b n\n", " 2 \\ n %e\n", " 2 %pi > -------------\n", " / - 2 b n\n", " ==== 1 - %e 2 2\n", " n = 1 %pi %pi\n", " (- --------------------------) - ------ + -----\n", " 2 2 2\n", " a 4 a b 12 a" ], "text/x-maxima": [ "2*'sum((n*%e^-(2*a*n))/(1-%e^-(2*a*n)),n,1,inf)+1/(4*a)-1/12\n", " = (-(2*%pi^2*'sum((n*%e^-(2*b*n))/(1-%e^-(2*b*n)),n,1,inf))/a^2)\n", " -%pi^2/(4*a^2*b)+%pi^2/(12*a^2)" ] }, "execution_count": 4, "metadata": {}, "output_type": "execute_result" } ], "source": [ "D:subst(diff(%pi^2/a,a),diff(b,a),C);" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "0cd00e28-c908-4f38-96d8-8b66a6bfb6da", "metadata": {}, "source": [ "$\\pi^2$を全て$a\\,b$で置き換えます。" ] }, { "cell_type": "code", "execution_count": 5, "id": "92d6932d-bdb5-40ad-93f5-4cbd9810f481", "metadata": {}, "outputs": [ { "data": { "text/latex": [ "\\[\\tag{${\\it \\%o}_{5}$}2\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n\\,e^ {- 2\\,a\\,n }}{1-e^ {- 2\\,a\\,n }}}+\\frac{1}{4\\,a}-\\frac{1}{12}=-\\frac{2\\,b\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n\\,e^ {- 2\\,b\\,n }}{1-e^ {- 2\\,b\\,n }}}}{a}+\\frac{b}{12\\,a}-\\frac{1}{4\\,a}\\]" ], "text/plain": [ " inf\n", " ==== - 2 a n\n", " \\ n %e 1 1\n", "(%o5) 2 > ------------- + --- - -- = \n", " / - 2 a n 4 a 12\n", " ==== 1 - %e\n", " n = 1\n", " inf\n", " ==== - 2 b n\n", " \\ n %e\n", " 2 b > -------------\n", " / - 2 b n\n", " ==== 1 - %e\n", " n = 1 b 1\n", " (- -----------------------) + ---- - ---\n", " a 12 a 4 a" ], "text/x-maxima": [ "2*'sum((n*%e^-(2*a*n))/(1-%e^-(2*a*n)),n,1,inf)+1/(4*a)-1/12\n", " = (-(2*b*'sum((n*%e^-(2*b*n))/(1-%e^-(2*b*n)),n,1,inf))/a)+b/(12*a)-1/(4*a)" ] }, "execution_count": 5, "metadata": {}, "output_type": "execute_result" } ], "source": [ "E:D,%pi^2=a*b;" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "4ed566f1-c8e9-41f6-a0de-53fdc5b5b7a6", "metadata": {}, "source": [ "両辺に$12\\,a$をかけて整理します。" ] }, { "cell_type": "code", "execution_count": 6, "id": "17da1dd0-012a-44de-a929-43c6b3d7c149", "metadata": {}, "outputs": [ { "data": { "text/latex": [ "\\[\\tag{${\\it \\%o}_{6}$}24\\,a\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n}{e^{2\\,a\\,n}-1}}-a+3=-24\\,b\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n}{e^{2\\,b\\,n}-1}}+b-3\\]" ], "text/plain": [ " inf inf\n", " ==== ====\n", " \\ n \\ n\n", "(%o6) 24 a > ----------- - a + 3 = (- 24 b > -----------) + b - 3\n", " / 2 a n / 2 b n\n", " ==== %e - 1 ==== %e - 1\n", " n = 1 n = 1" ], "text/x-maxima": [ "24*a*'sum(n/(%e^(2*a*n)-1),n,1,inf)-a+3 = (-24*b\n", " *'sum(n/(%e^(2*b*n)-1),n,1,inf))\n", " +b-3" ] }, "execution_count": 6, "metadata": {}, "output_type": "execute_result" } ], "source": [ "F:E*12*a,expand;" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "a3a4ed36-c123-4179-8570-5274ef2c2be8", "metadata": {}, "source": [ "両辺に$3$を足します。" ] }, { "cell_type": "code", "execution_count": 7, "id": "cb540e97-bce5-4afc-8ae0-6ec4dbcfeceb", "metadata": {}, "outputs": [ { "data": { "text/latex": [ "\\[\\tag{${\\it \\%o}_{7}$}24\\,a\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n}{e^{2\\,a\\,n}-1}}-a+6=b-24\\,b\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n}{e^{2\\,b\\,n}-1}}\\]" ], "text/plain": [ " inf inf\n", " ==== ====\n", " \\ n \\ n\n", "(%o7) 24 a > ----------- - a + 6 = b - 24 b > -----------\n", " / 2 a n / 2 b n\n", " ==== %e - 1 ==== %e - 1\n", " n = 1 n = 1" ], "text/x-maxima": [ "24*a*'sum(n/(%e^(2*a*n)-1),n,1,inf)-a+6 = b\n", " -24*b*'sum(n/(%e^(2*b*n)-1),n,1,inf)" ] }, "execution_count": 7, "metadata": {}, "output_type": "execute_result" } ], "source": [ "F+3;" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "c4eaad0a-1095-4900-9829-fd9d9dac1600", "metadata": {}, "source": [ "これで証明終了なのですが分かりますか?念の為、証明すべき式の$P(q)$をその定義で置き換えた式を下記に示します。上の式と全く同じですね。" ] }, { "cell_type": "code", "execution_count": 8, "id": "5e1120b6-3383-432f-bb6b-4b1550b08107", "metadata": {}, "outputs": [ { "data": { "text/latex": [ "\\[\\tag{${\\it \\%o}_{8}$}24\\,a\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n}{e^{2\\,a\\,n}-1}}-a+6=b-24\\,b\\,\\sum_{n=1}^{\\infty }{\\frac{n}{e^{2\\,b\\,n}-1}}\\]" ], "text/plain": [ " inf inf\n", " ==== ====\n", " \\ n \\ n\n", "(%o8) 24 a > ----------- - a + 6 = b - 24 b > -----------\n", " / 2 a n / 2 b n\n", " ==== %e - 1 ==== %e - 1\n", " n = 1 n = 1" ], "text/x-maxima": [ "24*a*'sum(n/(%e^(2*a*n)-1),n,1,inf)-a+6 = b\n", " -24*b*'sum(n/(%e^(2*b*n)-1),n,1,inf)" ] }, "execution_count": 8, "metadata": {}, "output_type": "execute_result" } ], "source": [ "-a*P(exp(-2*a))+6=b*P(exp(-2*b)),P(q):=1-24*sum(n*q^n/(1-q^n),n,1,inf),expand;" ] }, { "cell_type": "markdown", "id": "996a2e25-72b9-41c4-b387-28c178f17080", "metadata": {}, "source": [ "というわけで以下の式が成り立つことがわかりました。" ] }, { "cell_type": "code", "execution_count": 9, "id": "ebf0a02c-2807-4455-af5b-585e365f2eef", "metadata": {}, "outputs": [ { "data": { "text/latex": [ "\\[\\tag{${\\it \\%o}_{9}$}6-a\\,P\\left(e^ {- 2\\,a }\\right)=b\\,P\\left(e^ {- 2\\,b }\\right)\\]" ], "text/plain": [ " - 2 a - 2 b\n", "(%o9) 6 - a P(%e ) = b P(%e )" ], "text/x-maxima": [ "6-a*P(%e^-(2*a)) = b*P(%e^-(2*b))" ] }, "execution_count": 9, "metadata": {}, "output_type": "execute_result" } ], "source": [ "-a*P(exp(-2*a))+6=b*P(exp(-2*b));" ] } ], "metadata": { "kernelspec": { "display_name": "Maxima", "language": "maxima", "name": "maxima" }, "language_info": { "codemirror_mode": "maxima", "file_extension": ".mac", "mimetype": "text/x-maxima", "name": "maxima", "pygments_lexer": "maxima", "version": "5.44.0" } }, "nbformat": 4, "nbformat_minor": 5 }